Чарнушэвіч Нічыпар Фёдаравіч (1900)

• Дата нараджэння: 1 лiстапад 1900 г.
• Варыянты імя: Тодаравіч
• Месца нараджэння: Мінская губерня, Слуцкі павет (Мінская вобласць), мяст. Капыль
• Пол: мужчына
• Нацыянальнасць: беларус
• Сацыяльнае паходжанне: сялянскае
• Адукацыя: вышэйшая
• Прафесія / месца працы: слухач Вышэйшых навукова-педагагічных курсаў пры 2-м Маскоўскім універсітэце

• Дата смерці: 18 люты 1967 г.
• Месца смерці: БССР, г. Мінск
• Месца пахавання: Беларусь, г. Мінск, усходнія могілкі

---

• Дзе і кім арыштаваны: ДПУ БССР
• Дата арышту: 27 сакавiк 1930 г.
• Абвінавачанне: Удзел у контррэвалюцыйнай арганізацыі "Саюз вызвалення Беларусі"
• Дата асуджэння: 10 красавiк 1931 г.
• Прысуд: 5 гадоў ссылкі
• Месца адбывання: РСФСР, г. Вятка
• Дата рэабілітацыі: 1960 г.

---

• Крыніцы дадзеных: Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, т. II

Рэпрэсаваныя сваякі

Брат: Чарнушэвіч Мікалай Фёдаравіч (1904)

Успаміны

Успаміны Міколы Улашчыка пра перыяд 1930-1932 гг. у жыцці Нічыпара Чарнушэвіча:

“Нічыпар Чарнушэвіч ужо незадоўга да смерці ў Мінску расказаў пра першы год свайго жыцця ў Вятцы. Ён быў арыштаваны ў лютым 1930 г. у Маскве, дзе вучыўся на педолага-педагагічных курсах. Гэтыя курсы зусім не вабілі яго, але настаўніцкая работа ў Бярэзіне так не падабалася яму і так было прывабна жыць у Маскве, што ён быў згодзен на якія хаця курсы. У універсітэце Нічыпар у нашай групе (ды і наогул) быў самы адукаваны, гэта значыцца, ён адзіны ўмеў чытаць па-англійску, а скончыўшы пачаў чытаць літаратуру па фізіцы. Можна думаць, што такое навучанне давала мала эфекту, але ўсе астатнія з сацыяльна-гістарычнага аддзялення не ведалі і гэтага. Але нават і гэта невялікае багацце ў Вятцы надта прыдалося. Калі Нічыпар выйшаў на волю, то ў яго, пэўна, было некалькі рублёў і ніадкуль дапамогі. Трэба было разлічваць толькі на сябе, і ён пайшоў шукаць работу. Скрозь казалі, што непатрэбен, і так ён дайшоў да Ветэрынарнага інстытута, дзе запытаў (здаецца, так) ці не патрэбен ім дворнік (дворніку абавязкова давалася кватэра, што было вельмі важна). Пасля некаторай размовы з малым начальнікам яго павялі да дырэктара (рэктараў у той час не было). Там размова прыняла нечаканы характар. Дырэктара перш за ўсё ўразіла, калі ён даведаўся, што чалавек, які просіць работы дворніка, чытае па-англійску. Пасля высветлілася, што Нічыпар штось ведае з фізікі. Канец размовы быў фантастычны: яму прапанавалі заняць кафедру біяфізікі ў інстытуце. Зараз гэта здаецца фантастыкай, але ў 1931 г., калі адчыняліся ці не сотні новых інстытутаў, а шмат хто з кваліфікаваных працаўнікоў паехаў будаваць Беламорканал ці сеч лес, працаўнікоў востра не ставала, а фізіка такі ж фізіка, а не філасофія ці гісторыя. Нічыпар засаромеўся, але дырэктар сказаў, што прызначае на пасаду з сённяшняга дня, з сённяшняга дня будзе плаціць яму, а зараз выдасць аванс, парэкамендуе, дзе жыць. Адмаўляцца было недарэчна, і Нічыпар згадзіўся. .У той самы дзень заняў добры пакой, а на другі дзень пайшоў у бібліятэку, дзе і засеў. У Вятцы ў той час была адна з самых лепшых абласных бібліятэк, чытаць было што, было даволі і часу, таму што быў пачатак чэрвеня, а заняткі весці трэба было з верасня. Год (так казаў сам Нічыпар) ён спаў 3 – 4 гадзіны, але аўладаў ведамі ў сваёй галіне ў такім памеры, што цалкам задавальняў і студэнтаў, і дырэкцыю. Але вясною 1932 г. стаў адчуваць сябе кепска. Пайшоў да дактароў. Агледзеўшы і паставіўшы яго на рэнтген, дактары сказалі, што жыць засталося 2-3 месяцы. На гэтым сказаліся не толькі шалёныя заняткі, але і 11 дзён галадоўкі ў Мінску. За год працы набралася даволі багата грошай. Работу трэба было пакінуць. Гаспадыня штодня купляла хвораму чвэрць (3 літры?) малака, якое парыла ў печы, і 200 грамаў масла. Рана Нічыпар піў літр малака, кінуўшы туды 100 грамаў масла, і ішоў за горад, дзе ляжаў або сядзеў у лесе або ў лузе. Днём ішоў дахаты, піў яшчэ літр з маслам, абедаў, клаўся паляжаць, а ўвечары ізноў ішоў за горад (зразумела, калі не было дажджу). Мінулі прызначаныя 2 месяцы, хворы жыў, мінуў яшчэ і яшчэ месяц, хворы жыў, дзівячы дактароў, і так пражыў яшчэ 35 гадоў, заставіўшы дзвюх дачок”.

Успаміны Міколы Чарнушэвіча пра юнацкія гады брата (у перадачы Мікалая Улашчыка):

“У 13-14 гадоў Нічыпар быў надта набожны і збіраўся пайсці ў манахі. Поп (пэўна ж, капыльскі) адгаварыў яго ад гэтага і параіў пайсці вучыцца ў духоўнае вучылішча, каб пасля перайсці ў семінарыю, а летам 1915 г. гэта вучылішча, чакаючы прыходу немцаў, выехала (здаецца, так) у Калугу. Там Нічыпар дачакаўся рэвалюцыі, вучылішча было зачынена, да таго часу зніклі і набожныя настроі, і Нічыпар нейкім чынам апынуўся на Украіне, на Кіеўшчыне, дзе стаў настаўнікам “на сэлі”. У той час Украіна была ахоплена нацыянальным рухам, новы настаўнік скора аўладаў украінскай мовай і стаў гарачым прыхільнікам украінскага руху. Там прайшоў год ці два, настрой у Нічыпара змяніўся, ён стаў спачуваць бальшавікам, у 1919 ці 1920 г. уступіў у Чырвоную Армію і праз некаторы час стаў камандзірам роты. З-пад Кіева дайшоў да Варшавы, дзе трапіў у палон. З палону выбраўся ў 1922 г. і прыйшоў у Капыль у той кароткай ватоўцы з жоўтай пасмай на рукаве, якую ў першую вайну немцы давалі палонным і якія засталіся ў Польшчы. Адно рукаво гэтага мундзіра было адарвана, і ў Нічыпара наогул быў выгляд калі не басяка, то нечага падобнага, але ў той час такіх бедалагаў хадзіла нямала і на іх асабліва і не дзівіліся”.

Vadzim Urubleuski 20:38, 5 кастрычніка 2018 (MSK)

Крыніцы

Улашчык, М. Выбранае /М. Улашчык. – Мінск : Беларускі кнігазбор, 2001. С. 421-422.